Sigortalılar Adına Bildirilen Gün ve Kazançların Kısmi İptali Nasıl Yapılır? (E-Yaklaşım)
Yazar: Serdar ADAY
E-Yaklaşım / Haziran 2020 / Sayı: 330
I- GİRİŞ
Sosyal Güvenlik Mevzuatının ana dayanağı olan 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu([1]) uyarınca işverenlerin çalıştırdıkları işçiler için bir takım bildirim yükümlülükleri vardır. Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi, Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi, Aylık Prim ve Hizmet Belgesi (APHB ) verme vb. bildirge-belgeleri düzenleme ve Kuruma bildirme bu yükümlülüklerden bazılardır.
Bu çalışmamızda, Sigortalıların gün ve kazançlarının kısmen iptal edilmesi gerektiği durumlarda gerekli bildirimlerin nasıl yapılacağı hususunu açıklayacağız.
II- KONUYA DAİR MEVZUAT HÜKÜMLERİ ve UYGULAMA
Yasal süresi dışında verilen iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgeleri nasıl işleme alınacağına dair Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sonradan Verilmesi Ve Resen Düzenlenmesi” başlıklı 103. maddesine bakmak gerekmektedir. Buna göre anılan yönetmelik hükmünün birinci fıkrasında; “Diğer Kanunlara göre defter tutmakla yükümlü bulunan işveren, alt işveren ve sigortalıyı devir alanlar tarafından Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin yasal süresi geçirildikten sonra Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, doğruluğu, fiilen yapılan denetimler sonucu veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden anlaşılması hâlinde işleme konulur. Aylık prim ve hizmet belgesinin fiilen yapılan tespitler ile sadece alınan ifadeler sonucunda işleme alınmasında, tespitin yapıldığı tarihten geriye doğru en fazla bir yıllık süreye ilişkin olan kısmı dikkate alınır. (Değişik cümle:RG-05.12.2017-30261) Diğer Kanunlara göre defter tutmakla yükümlü olmayan işveren, alt işveren ile sigortalıyı devir alanlar tarafından Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin yasal süresi geçirildikten sonra Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinin doğruluğunun fiilen yapılan denetimler, araştırmalar, soruşturmalar ve incelemeler sonucu anlaşılması hâlinde işleme konulur; ancak fiilen yapılan tespitler ile sadece ifadelere dayanılarak geriye doğru verilen hizmetlerin en fazla bir yıllık süreye ilişkin olan kısmı dikkate alınır.” denilmektedir.
Aynı Yönetmelik maddesinin ikinci fıkrasında ise “Yasal olarak verilmesi gereken son günü takip eden günden başlanarak takip eden üçüncü ayın sonuna kadar Kuruma verilen asıl veya ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesi, aksine bir tespit veya şüpheli bir durum yoksa ve aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı olan sigortalıların sigortalı işe giriş bildirgelerinin yasal süresi içinde veya aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan önceki bir tarihte Kuruma verilmiş olması hâlinde, söz konusu belge, ayrıca incelemeye gidilmeksizin işleme alınır.” denilmektedir.
Yer verilen mevzuat hükümleri doğrultusunda, sigortalıların gün ve kazançlarının iptaline yönelik yasal süresi dışında verilen iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgeleri Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından, denetim ve kontrolle görevli memurları eliyle incelenmekte ve yapılan incelemenin sonucuna göre işleme alınmakta yahut alınmamaktadır.
Belge türü veya kanun numarası değişiklikleri için düzenlenecek iptal ve asıl/ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgeleriyle ilgili olarak da aynı yönetmelik maddesinin dördüncü fıkrasında şu hüküm yer almaktadır. “ Daha önce Kuruma belge türü veya kanun numarası hatalı seçilerek verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerine ilişkin düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırma hali hariç, belgede kayıtlı sigortalılar ve bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarının aynı olması kaydıyla, ayrıca incelemeye gerek kalmaksızın işleme alınır. Bu nitelikte verilen aylık prim ve hizmet belgelerine idarî para cezası uygulanmaz. Sonradan düzeltme amaçlı verilen belge ile fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde, söz konusu belgenin işleme alınmasında bu maddenin yukarıdaki fıkralarında belirtilen usul izlenir.”
Bilindiği üzere bildirimler e-Bildirge V2 programı üzerinden yapılmaktadır. Söz konusu uygulamada yasal verilme süresi geçmiş asıl/ek ve iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin tahakkuk nedeni “(B) Yasal Süresi Dışında Verilmiş APHB” olarak seçilmelidir.
Geriye yönelik prim teşviklerinden yararlanmak amacıyla düzenlenecek iptal ve asıl/ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin tahakkuk nedeni ise “(D) Belge Türü ve/veya Kanun Numarası Değişikliği” olarak seçilmelidir.
Bu doğrultuda, söz konusu e-bildirge V2 programı, bahsi geçen iki tahakkuk nedeni için de sigortalının ilgili asıl/ek tahakkuktaki sürelerinin ve kazançlarının tamamı için iptal nitelikte belge düzenlenmesine imkân vermektedir. Ancak, bazı durumlarda yapılan bildirimlerin tamamının değil kısmen iptaline gerek duyulabilmektedir. Örneğin, sigortalıların ay içindeki çalışmalarının bir bölümünün kanun numarası seçilmek suretiyle, bir bölümünün kanun numarası seçilmeksizin düzenlenmesi gerektiği halde ayın tamamının teşvikli kanun numarası seçilerek düzenlendiği durumlar söz konusu olabilmektedir. Diğer bir örnek de sigortalıların ay içindeki çalışmalarının bir bölümünün fiili hizmet süresi zammına tabi işlerde bir bölümünün normal işlerde geçtiği halde tamamının 1 no.lu belge türü ile bildirildiği durumlar ortaya çıkabilmektedir. Ne var ki; mevcut uygulama kısmi iptale ilişkin aylık prim ve hizmet belgesi girişine imkân vermemektedir.
Anılan mevzuat hükümleri ve açıklamalar doğrultusunda;
Belge türünün hatalı seçilmiş olması ve fiili hizmet süresi kazandırma hali hariç, prim ödeme gün sayısı ve prime esas kazançları aynı olması halinde her hangi bir incelemeye gerek kalmadan idari para cezası uygulanmaksızın işleme alınacağı belirtilmektedir. Aksi takdirde, değişen belgeyle fiili hizmet süresi kazanılıyor veya prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarları değişiyorsa yapılacak inceleme sonucunda işleme alınıp alınmayacağı belli olacak ve işlem alınacak olursa da idari para cezası uygulanacaktır.
Çalışmaları fiili hizmet süresi zammı kapsamında olduğu halde normal çalışma kapsamındaki belge türü seçilerek APHB’leri bildirilmiş olan sigortalılar için düzeltme amacıyla yasal süresi dışında verilen iptal/asıl ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgeleri ise;
* SSİY’nin 103. maddesinin ikinci fıkrasına göre belgenin yasal olarak verilmesi gereken son günü takip eden günden itibaren üç aylık süre içinde verilmiş ise belgede kayıtlı sigortalıların işe giriş bildirgelerinin süresi içinde verilmiş olması veya süresi dışında verilmiş olmasına rağmen aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan önceki bir tarihte Kuruma verilmiş olması şartıyla, incelemeye tabi tutulmaksızın işleme alınmaktadır.
* Bahse konu APHB’nin yasal olarak verilmesi gereken son günü takip eden günden itibaren üç aylık süre dışında verilmiş ise SGK tarafından yapılacak incelemenin neticesinde doğruluğu rapora bağlandıktan sonra işleme alınmaktadır.
İşleme alınan bu belgelerden dolayı idari para cezası uygulanmamaktadır.
III- SİGORTALILAR ADINA BİLDİRİLEN GÜN ve KAZANÇLARIN KISMİ İPTALİ NASIL YAPILIR?
Bazı durumlarda sigortalıların gün ve kazançlarının iptal edilmesi gerekebilmektedir. Örneğin sigortalıların ay içindeki çalışmalarının bir bölümünün kanun numarası seçilerek, bir bölümünün kanun numarası seçilmeksizin düzenlenmesi gerektiği halde ayın tamamının teşvikli kanun numarası seçilerek düzenlenmesi durumunda, kısmi iptal ve asıl/ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgeleri düzenlenip, bir dilekçe ekinde ilgili SGK Merkezine verilmesi gerekmektedir. Düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesi ilgili ayın tamamı için değil, sadece hatalı bildirilen hizmet sürelerine ilişkin olması gerekmektedir.
Örnek: X unvanlı işyeri ihale yoluyla aldığı bir işi devamlı sigortalıları olan Ali ve Burak bey ile gerçekleştirmiştir. Adı geçen sigortalılar 2020/01 ayının 10 gününü ihaleli işte kalan diğer günlerini ise normal günlük çalışmalarında geçirmişlerdir. Bu sigortalılar için 2020/01 aya ait düzenlenen APHB sehven 30 gün üzerinden, (1) no.lu belge türü ve 05510 sayılı Kanun’un türü seçilerek düzenlenmiştir. Bilindiği üzere, ihaleli işler için 5 puanlık prim indiriminden yararlanma imkânı bulunmamaktadır. Dolayısıyla, Ali ve Burak beyin 2020/01 ayda, ihaleli işte çalıştıkları 10 gün süre için yersiz faydalanılan beş puanlık prim indiriminin iptal edilmesi gerekmektedir. Bu iptal işleminin yapılması için adı geçen sigortalılar adına, 2020/01 ay için, aşağıda tarif edildiği şekilde belgelerin düzenlenmesi ve konuyu açıklayan bir dilekçe ekinde ilgili SGK Merkezine verilmesi gerekmektedir.
– Belge numarası (1), kanun numarası 05510 ve mahiyeti (İptal) olarak düzenlenecek belgeye prim gün sayısı 10 gün, PEK tutarına ise 10 günlük kazanç tutarının yazılacak.
– Belge numarası (1), kanun numarası seçmeden ve mahiyeti (Asıl) olarak düzenlenecek belgeye prim gün sayısı 10 gün, PEK tutarına ise 10 günlük kazanç tutarının yazılacak.
Söz konusu iptal işlemi gerçekleştiğinde, sigortalılar Ali ve Burak adına yararlanılmış olan 10 gün süreli beş puanlık prim indirimi iptal olacak, kalan 20 günlük süreye dair usulüne uygun olarak yararlanılmış olan 5 puanlık prim indirimi ise korunacaktır.
IV- SONUÇ
Sonuç olarak, sigorta bildirimlerinin yapıldığı e-Bildirge V2 programı, tahakkuk nedeni “(B) Yasal Süresi Dışında Verilmiş APHB” ve “(D) Belge Türü ve/veya Kanun Numarası Değişikliği” olan bildirimler de sigortalının ilgili asıl/ek tahakkuktaki sürelerinin ve kazançlarının tamamı için iptal nitelikte belge düzenlenmesine imkân vermektedir. Ancak bazı durumlarda, kısmi iptali işlemlerinin de gerekli olduğu durumlar ortaya çıkabilmektir. Bu tür iptal için yazımızda açıkladığımız şekilde düzenlenecek belgelerin konuyu açıklayan bir dilekçe ekinde ilgili SGK Merkezine verilmesi gerekmektedir.
* Sosyal Güvenlik Denetmeni
[1] 16.06.2006 tarih 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
Yazarlar : ‘SERDAR ADAY’